Aanpassen

De mens is geprogrammeerd om te overleven. Wanneer we kijken naar vroeger zien we dat het dan vrij letterlijk (of concreet, ik weet niet hoe ik het moet benoemen) is: als de mens zich niet beschermd tegen de kou, zal het sterven, bijvoorbeeld. Of wanneer het geen eten gaat zoeken en vinden, sterft de mens van de honger. 

Inmiddels zijn we nog steeds zo geprogrammeerd, maar zijn onze uitdagingen, volgens mij, anders geworden. Het eten is goed en vrij gemakkelijk te verkrijgen. In principe heeft iedereen mogelijkheden om zich te weren tegen de kou. Toch heb ik jarenlang het gevoel gehad dat ik moest overleven. Heb ik bepaalde overlevingstechnieken aangeleerd, zodat ik het zou redden. Deze zijn uiteindelijk niet meer zo nuttig, maar hebben mij wel geholpen. Ze zijn misschien niet letterlijk levensreddend geweest, alhoewel je daar je vraagtekens bij kan zetten, maar het heeft alles te maken met overleven. Nu zitten ze alleen meer in de weg dan dat ze helpend zijn. 

Een overlevingstechniek die ik heel goed beheers, is aanpassen. Als kind heb ik al vroeg geleerd om mij aan te passen aan de mensen en/of omstandigheden om mij heen. Dit allemaal om conflictsituaties te vermijden. Om spanning te voorkomen. Dat heeft niet altijd even goed gewerkt als gewenst, maar het heeft zeker geholpen. Het is alleen lastig dat je soms met andere mensen te maken hebt die niet altijd doen wat jij wil. Stomme mensen ook!

Hoe ziet dat aanpassen er dan uit? Dat is heel breed. Ik ben gaan doen wat mensen van mij verwachten. Of misschien moet ik hier eerlijkheidshalve van maken: dat wat ik denk dat mensen van mij verwachten. Ik heb het nooit gecheckt. Ik denk dat ik het al naar gelang de reacties van anderen of de resultaten in bepaalde situaties heb aangepast. Als ik iets doe en iemand reageert positief, is dat iets wat diegene van mij verwacht. Die redenering heb ik gevolgd. Als ik iets doe en ik krijg een positieve situatie, dan is dat wat ik wil. 

Iets wat mij in gedachten komt als ik er aan denk, is hoe ik als kind op verjaardagen rond ben gegaan met de worst, kaas met zilverui en boterhamworst met augurk. Ik ben een introvert meisje dat mensen spannend vind. Zeker al die mensen die ik vaak niet zo heel goed ken. Dus ik kan mij voorstellen dat het niet mijn eerste idee is om rond te gaan met al die hapjes bij die toch wel vreemde mensen. Ik doe het en ik merk dat ik het op een gegeven moment heel leuk ga vinden. Al die enthousiaste reacties: heerlijk! Ik merk dat ik met elke verjaardag mij er al meer op verheug. Kinderlijk enthousiasme: straks mag ik misschien wel weer rond met de hapjes, ik hoop het!

Dit is een vrij onschuldige overlevingstechniek. Ik heb er geen negatieve gevolgen van gehad. Ik zou kunnen zeggen dat het mij juist geholpen heeft om niet helemaal in mijn eigen schulp te kruipen. Naarmate ik ouder word, hebben de overlevingstechnieken steeds grotere gevolgen. Ik verlies mezelf er namelijk in. Nu, jaren later, zie ik dat ik altijd zo veel aanpassingen heb gedaan dat ik nauwelijks nog weet wie ik echt zelf ben. Gewoon puur Robin. Daarnaast heb ik altijd zoveel van de ander laten afhangen, dat ik niet voor mezelf durf te staan. Ik ben Robin en dit is wat ik wel en niet leuk vind. Dit is wat ik wel of niet accepteer. 

Voorbeelden zijn er genoeg. Bijvoorbeeld hoe ik omga met mijn pesters. Ik word door hun uitgescholden, mijn jas wordt besmeurd en elke keer schud ik hun de hand en maak het goed. Om mij vervolgens weer volop in mijn vriendschap met hen te storten. Alsof er niks gebeurd is. Omdat dat van mij gevraagd wordt van mijn juffen en meesters. Nu ik volwassen ben, merk ik dat ik nog steeds mensen vergeef en nieuwe kansen geef die dat echt niet verdienen. Ik denk nog steeds dat het zo hoort. Zonder ooit maar eens te zeggen: dit is mijn grens en daar ga je niet overheen. Gelukkig leer ik dat steeds beter. 

Een ander voorbeeld is van wat ik wil worden als ik groot ben. Er is niemand die concreet gezegd heeft: Robin, jij moet dat worden. Toch zijn er altijd subtiele hints geweest. Gesprekken waarin ik, met mijn zeer gevoelig afgestelde voelsprieten, een bepaalde richting in gestuurd ben. Door de jaren heen heb ik, met die gesprekken in mijn hoofd, mijn loopbaantesten ingevuld. Altijd kwam er hetzelfde uit: imam, wat mij vrij onmogelijk lijkt, of verpleegkundige. Gevolgd door allerlei andere varianten op deze functies. 

Jarenlang geloof ik dat verpleegkundige zijn mijn roeping is. Ik ga er echt voor. Toch komt het niet uit de verf. Ik blijf sukkelen in banen. Zit dan lang thuis. Maak weer eens een loopbaantest die bevestigd dat dit de baan voor mij is. Frustrerende jaren zijn het geweest. Nu zit ik al een paar jaar lang thuis na een burn-out / depressie. Ik heb heel veel en hard aan mezelf gewerkt. Ik ben mijn burn-out dankbaar, want eigenlijk voelt het als een grote reset. Ik kan weer vanaf nul gaan kijken wie ik ben en wat ik wil. Verrassend genoeg komt er dan voor het eerst ook iets heel anders uit mijn loopbaantest. Dit keer komt er uit dat ik iets in de kunstsector zou willen. Dat is heel breed van zelf kunst maken tot werken in een museum. Voor het eerst loop ik met een ander gevoel weg: alsof dit echt bij me past. Zoals ik nu ook bij het ziekenhuis kan komen, verpleegkundigen zie lopen en denk: nee, dit past echt niet bij mij!

Zoals ik hierboven schrijf, zijn mijn voelsprieten erg gevoelig afgesteld. Dusdanig dat ik het de meeste tijd niet doorheb dat ik mij aanpas aan anderen. Het is iets automatisch geworden. Het zal nog wel even duren voordat ik het helemaal losgelaten heb. Het is tenslotte ook niet in een dag zo gegroeid. Het is echter fijn om te merken dat ik steeds meer mezelf ben. Dat ik steeds beter weet wat ik wel en niet wil. Of waar mijn grenzen liggen. Ik merk dat ik steeds vaker momenten heb waarop ik trots bij mezelf denk: ha! dit was weer zo’n Robin-moment. 

Ik ga op naar nog veel meer Robin-momenten. Voor jou hoop ik dat het niet nodig is om je aan te passen. Stay true to yourself!